Granaat: kenmerken en werking

Bij granaat denken de meeste mensen aan een kostbare bloedrode steen, vergelijkbaar met robijn. Maar granaat is in de mineralogie de verzamelnaam van een grote familie zeer harde kristallen.

Granaat kan allerlei kleuren hebben: rood, oranje, roze, groen, bruin, zwart. En zelfs kleurloos, wit. De enige kleur die natuurlijke granaat zelden heeft, is blauw.

Hier behandelen we vooral de rode granaat. Deze kleur komt het meest voor, wordt het meest verwerkt tot sieraden, en wordt ook het meest gebruikt in de edelsteentherapie.

De populairste varianten rode granaat zijn de roodviolette almandien en de helderrode pyroop. Ze zijn echter lastig te onderscheiden. Pyroop ontstaat dieper in de aarde dan almandien, en is daarom harder.
De meeste rode granaat is een mengvorm van deze twee varianten. Een granaat die bestaat uit 50% almandien en 50% pyroop heet rhodoliet.

De granaat is een van de hardste edelstenen. Granaten worden diep in de aarde gevormd, in de binnenste aardmantel of de overgang naar de buitenste aardmantel. Granaten zijn vaak bestanddeel van dieptegesteentes.

Granaten kunnen piepklein zijn, maar ook heel groot. Ze zijn harder dan het gesteente dat hen omringt, en komen door verwering vrij. Ze kunnen door rivieren meegespoeld worden. Je vindt ze dan ook in klei en zand.

In Nederland bevat zand vaak kleine granaatjes. Dit valt meestal niet op, behalve langs onze stranden. Daar komen soms door een samenspel van getijden en wind ophopingen van granaat voor.

Bij Bergen in Noord-Holland is de concentratie granaat in het zand zo hoog, dat het zand plaatselijk donkerrood gekleurd wordt. Als je dit zand onder een microscoop bekijkt, zie je duidelijk de granaatkristallen: rood, vrij rond, en met vaak 12 of 24 vlakken.

Reusachtig granaatkristal Subway Garnet, opgegraven in 1885, New York. Gewicht: 2,2 kilo. (Foto met dank aan T.M. Rives)

Granaat van edelsteenkwaliteit wordt graag gebruikt in sieraden. De meeste granaten zijn echter niet geschikt voor sieraden; zij worden verwerkt tot schuurpoeder.

De kleurloze variant is geslepen zó fraai, dat hij voor diamant aangezien kan worden. De witte granaat wordt dan ook vaak als imitatiediamant gebruikt.

Almandien werd ooit aangezien voor robijn.

Rode granaat is de steen van de Amerikaanse staten Connecticut en New York. Granaat wordt daar veel gevonden, vaak in grote brokken.

In de edelsteentherapie wordt de rode granaat vooral gebruikt voor het verbeteren van de bloedsomloop en de bloedsamenstelling, en bij oververmoeidheid en uitputting.

Herkomst van de naam

De naam granaat komt van het Latijnse woord granatus ('met korrels'), dat is afgeleid van granum ('graankorrel, korrel'). De steen is zo genoemd omdat de ruwe kristallen vrij rond en rood zijn, als de zaden van de malus granatus ('granaatappel'). De Duitse filosoof Albertus Magnus (ca. 1200-1280) gaf de granaat zijn naam.

Kristal rode granaat De naam Almandien, ook wel almandiet, is afgeleid van Alabanda, een regio in Klein-Azië waar dit mineraal al eeuwen gedolven wordt.

Almandien staat, net als andere rode stenen, van oudsher beter bekend onder de naam karbonkel of karbonkelsteen, afgeleid van Latijn carbunculus ('kooltje vuur').

Pyroop is afgeleid van het Latijnse woord pyropus ('vuurkleurig').

Rhodoliet, de naam van de mengvariant van pyroop en almandien, komt van de Griekse woorden rhodos ('roze') en lithos ('steen').

Granaat door de eeuwen heen

Al sinds de oudheid is de granaat een geliefde en gezochte edelsteen. Van alle granaatsoorten zijn pyroop en almandien het langst en best bekend. Je vindt deze soorten dan ook in veel kronen en andere symbolen van macht (regalia).

Oorbel met granaat, uit de tijd van Scythen (Foto: fbcdn-sphotos-f-a.akamaihd.net)In de Oudheid was de almandien de meest gewaardeerde variant, omdat deze 'de kleur van duivenbloed' had. De steen werd destijds in Klein-Azië gedolven.

De oudste grafvondsten van sieraden met granaat zijn 3500 jaar uit en stammen uit het Oude Egypte. De Egyptenaren beschouwden de granaat als bloed van Isis, godin van vruchtbaarheid, leven en dood. In graven zijn fraaie oorbellen en kettingen gevonden die versierd zijn met bloedrode granaat.
Granaat werd ook graag in het gevest van wapens verwerkt. Granaat zou een krachtig amulet tegen het boze oog zijn, en de gezondheid van de drager beschermen.

In de Oudheid, en ook nog in de Middeleeuwen, werden heel veel rode stenen carbunculus of karbonkel genoemd. Dat geldt onder meer voor rode toermalijn, robijn en granaat. Dergelijke stenen lijken op het oog erg op elkaar.
De karbonkelsteen is vanaf de oudheid een mythisch kristal. Volgens sagen en legenden licht de karbonkelsteen als een kooltje vuur op in het donker.

Bij archeologische opgravingen in Klein-Azië werden gebruiksvoorwerpen, kettingen, oorbellen en ringen met schitterende rode granaten uit de 6e tot 4e eeuw v.Chr. gevonden. Ze werden gebruikt door de Scythen, een volk dat toen in die streek leefde.

De Oude Grieken droegen granaat ook in spelden voor mantels, en verwerkten ze in lauwerkransen. Volgens de Grieken zou granaat helpen de liefde in stand te houden van geliefden die elkaar lange tijd niet zien. Na een weerzien zou de liefde snel weer opbloeien.

Mantelspeld: adelaar met cloisonné-granaat, 6e eeuw, Iberisch schiereiland (Foto: Raul García)Tijdens de late Romeinse tijd en de Grote Volksverhuizing (4e tot 6e eeuw n.Chr.) werd granaat graag in goud ingelegd. Er zijn fraai versierde zwaarden, sieraden, boekomslagen en andere voorwerpen gevonden die op deze manier waren bewerkt. Zo'n met goud omrande granaat wordt wel cloisonné granaat genoemd.

Veel voorwerpen versierd met granaat en ingelegd volgens de cloisonné-techniek werden aangetroffen in de schat van Staffordshire (midden-Engeland), gevonden in 2009 en later. Deze schat bestaat uit zo'n 3500 sieraden en wapens van goud en zilver uit de Angelsaksische tijd (7e en 8e eeuw). Opvallend is dat de sieraden allemaal bedoeld waren voor hooggeboren mannen.

In de Middeleeuwen werd de karbonkelsteen al in overdrachtelijke betekenis opgevat: de steen die kennis, licht en hoop brengt als het leven uitzichtloos lijkt. Een mens is als een granaat, met een ruw uiterlijk dat pas na slijpen en polijsten (lees: ouder en ervarener wordt) gaat schitteren. Het leven is een slijpproces voor het karakter van de mens.

De middeleeuwse ridders hielden van granaten als opsmuk voor zwaarden, dolken, schilden en kleding. Dit zou hen beschermen tegen verwondingen, en zou herstel van verwondingen bespoedigen.

In de 16e eeuw werden veel edelstenen vermalen ingenomen. Zo zou gemalen granaat in water of wijn goed zijn voor allerlei hartkwalen en de vitaliteit versterken.

In de 19e eeuw waren granaten, vooral pyroop uit Bohemen, zo populair, dat ze massaal naar Amerika geëxporteerd werden. De Boheemse pyroop was en is van zeer hoge kwaliteit.

In de tijd van koningin Victoria (1819-1901) werd veel granaat in sieraden verwerkt. Niet alleen de geliefde pyroop, maar ook rhodoliet en almandien. Koningin Victoria was een trendsetter. Veel van haar sieraden bevatten granaat, en haar onderdanen volgden haar in die voorkeur.

In de Indiase opstand tegen de koloniale machthebbers in Brits-Indië in 1857, werden granaten gebruikt als kogels!

Granaat activeert en versterkt het overlevingsinstinct. Na zware tijden, zoals de Eerste en Tweede Wereldoorlog, was de granaat dan ook in de mode. Veel van onze Nederlandse klederdrachten kennen kettingen van granaat.

Granaat en gezondheid

Spiritueel

Ring met gefacetteerde granaat* Granaat reinigt alle chakra's en voorziet ze van nieuwe energie. De steen zuivert energie en schenkt kalmte of hartstocht, al naar behoefte.
* De rode granaat hoort vooral bij het aardechakra en het basischakra.
* Granaat activeert andere kristallen, wat hun effect versterkt.

Mentaal

* Granaat helpt je in schijnbaar uitzichtloze situaties. Je krijgt de puf en de moed om gewoon door te gaan. De steen helpt je innerlijke kracht te vinden en je volledig te ontplooien. Granaat reinigt en vergroot je aura.
* Granaat helpt over je eigen grenzen te kijken, en je in te zetten voor de gemeenschap.
* Granaat maakt creatief, helpt nieuwe oplossingen te vinden voor lastige situaties.

Emotioneel

* Granaat activeert en versterkt de wilskracht en de overlevingsdrang. Hij geeft energie en nieuwe inzichten bij moedeloosheid en depressie.
* Granaat lost nutteloze remmingen en blokkades op. Granaat maakt vrolijk en levenslustig.
* Iemand die wat sloom en traag is, kan pittiger en sneller worden dankzij granaat. Heetgebakerde mensen kunnen echter van granaat een nog korter lontje krijgen.

Fysiek

* Granaat ondersteunt de aanmaak van rode en witte bloedlichaampjes. Daardoor neemt het ijzergehalte in het bloed toe en verbetert de opname van zuurstof in ons bloed. Dit vergroot je uithoudingsvermogen. Granaat ondersteunt de aanmaak van rode en witte bloedlichaampjes.
* Granaat houdt de vaatwanden soepel. De steen harmoniseert bloedsomloop en bloeddruk. Hierdoor wordt ook het lymfesysteem, en dus het immuunsysteem, gestimuleerd.
* Granaat helpt bij spataderen.
* Granaat is een geweldige steen om te dragen bij herstel na ziekte of uitputting.
* Granaat verlicht menstruatiepijnen.
* Ook bij klachten door reuma en artritis kan granaat goede diensten bewijzen. Afvalstoffen worden sneller afgevoerd dankzij de betere bloedsomloop door de pijnlijke ledematen.
* Schaafwonden en blauwe plekken helen sneller als je een granaat draagt. Ook dieper gelegen wonden helen sneller met granaat. Vooral bij ontstekingen helpt granaat erg goed. Let op: bij een heftige ontsteking is de granaat minder prettig om te dragen.
* De rode granaat versterkt het libido en kan helpen bij vruchtbaarheidsklachten.
* Granaat stimuleert de nieren en de bijnieren. Granaat is een fijne steen voor mensen die in korte tijd veel moeten presteren.
* Dankzij rode granaat verbetert de werking van lever en maag duidelijk.
* Granaat verbetert de stoelgang. Vitamines en mineralen uit het voedsel worden beter opgenomen.

Runen

De rune die bij de granaat hoort, is de Kaun.

De K (Kaun = aanmaakhoutje, toorts) staat voor vuur, licht, kennis. Granaat geeft je fut en elan. Met meditatie kun je via granaat contact maken met diepe wijsheid en kennis van tradities en oude wetenschappen.

Sterrenbeelden

De granaat hoort bij de sterrenbeelden Ram, Leeuw, Steenbok en Schorpioen.

Fysische eigenschappen granaat

Rode granaat op moedergesteenteGranaat is een verbinding van silicaat (SiO₄) met twee metalen, zoals ijzer, aluminium, mangaan, calcium, chroom.

De meest voorkomende varianten zijn: almandien, pyroop, spessartiet, grossulaar, uvaroviet en andradiet. Mengvormen zijn gebruikelijk. De verschillende soorten granaat kunnen naadloos in elkaar overgaan. Dat geldt vooral voor almandien en pyroop.

IJzerhoudende granaat vertoont vooral rode, roze, oranje en bruine tot zwarte tinten. Dit soort granaat wordt het meest gebruikt in de edelsteentherapie.

Het soortelijk gewicht van de granaatsoorten kan nogal variëren. Dat ligt vooral aan de hoeveelheid ingesloten ijzer. Hoe meer ijzer, hoe zwaarder de granaat.

Webtips

• De Engelstalige Wikipedia bevat veel informatie over granaat en alle variëteiten (Engels: garnet).
• De Engelstalige mineralensite Mindat geeft de vindplaatsen van granaat, en biedt een fotogalerij met de verschillende kleuren en ook de kristalvorm van granaat.
• De Engelstalige mineralensite Webmineral geeft vooral fysische informatie over almandien en pyroop, varianten van rode granaat.
• In het online museum van de Amerikaan John Betts staan veel fraaie foto's van granaat, vooral afkomstig uit Amerika.
• Bekijk op YouTube eens dit filmpje Sharp Polished Red Almandine Garnet (40 seconden) met een draaiend en prachtig aangeslepen rood almandienkristal.