Topaas: kenmerken en werking

GoudtopaasDe topaas hoort traditioneel thuis in het rijtje 'echte' edelstenen (met diamant, saffier, robijn, aquamarijn, smaragd, opaal en chrysoberil). Topaas is meestal wit, geel of blauw, maar kan ook kleurloos, oranje, roze, rood, violet of groen zijn.

Vroeger, toen het determineren van edelstenen nog niet zo geavanceerd was, werd topaas vaak aangezien voor diamant of aquamarijn. Vele kroonjuwelen van de Europese koningshuizen bevatten diamanten die bij nader inzien topazen bleken te zijn.

De mooiste kwaliteit topaas komt uit Sri Lanka, Brazilië en de Oeral (Rusland). De meest gewaardeerde kleur is de goudgele topaas (goudtopaas). Deze steen wordt ook wel imperial topaas (oftewel keizerlijk topaas) genoemd.

Let op: koningstopaas is geen topaas, maar roodgele korund.

Topaas kristallen kunnen heel groot worden. Het grootste bekende topaaskristal is een meter lang en 2500 kg zwaar; de vindplaats was Mozambique.

Grote kristallen zijn meestal wit of geel. Bijzondere kleuren topaas, zoals rood en violet, worden alleen als kleine kristallen gevonden.

Hanger van getrommelde witte topaasVanwege zijn kostbaarheid en zeldzaamheid bieden handelaars vaak vervalsingen aan van imperial topaas. Veel aangeboden 'topaas' is eigenlijk gele kwarts (gebrande amethist of citrien).

De steen krijgt dan meestal een bijnaam om hem te onderscheiden van de 'echte' topaas, zoals Boheemse topaas, Madeira-topaas, Schotse topaas, Uruguay-topaas. Ter onderscheid heet alle 'echte' topaas edeltopaas.

Blauwe topaas is de nationale edelsteen van de Amerikaanse staat Texas, oranje topaas die van de Amerikaanse staat Utah.

In de edelsteentherapie wordt topaas graag gebruikt voor mensen die door ziekte of uitputting veel gewicht hebben verloren. Topaas helpt bij herstel na ziekte, bij hervinden van balans en weerstand. Topaas is ook een fijne steen voor onzekere mensen, om zelfverzekerd je eigen plannen te verwezenlijken.

Herkomst van de naam

Enorme topaas kristallen in het National Museum of Natural History, Washingon (foto: Wikipedia) De topaas zou vernoemd zijn naar het eiland Topazos (Griekse naam) of Topazius (Latijnse naam) in de Rode Zee; waarschijnlijk het huidige St. John's Island of Zabargad. De naam van dit eiland zou afgeleid zijn van Grieks topazein ('mikken; gissen, vermoeden'), en ontstond omdat het eiland wegens vaak voorkomende mist en nevel moeilijk te vinden zou zijn.
Een andere verklaring is dat de naam ontleend is aan Sanskriet tapaz ('vuur').

De naam imperial topaas is ontstaan in Rusland. De daar gevonden topaas, vooral goudtopaas, was eigendom van de tsaar en zijn familie. De benaming imperial duidt aan dat alleen de keizerlijke familie deze topaas mocht dragen.

In de handel hebben alle kleurvarianten van de topaas prachtige namen gekregen:
- saffierblauwe topaas wordt Royal Blue, Braziliaanse saffier of Braziliaanse aquamarijn genoemd;
- geelgroene topaas heet perdell;
- kleurloze heldere topaas heet Mogok-diamant;
- roze topaas heet Braziliaanse robijn;
- witte topaas heet vaak zilvertopaas;
- waterheldere topaas wordt soms als watersaffier aangeboden. Dat is niet zo handig, omdat de ioliet ook onder die watersaffier wordt verhandeld;
- tegenwoordig is ook Mystieke topaas (mystic topaz) te koop. Dit is meestal kleurloze topaas met een speciale coating, waardoor een regenboogeffect ontstaat.

Topaas door de eeuwen heen

In het oude Egypte (vanaf ca. 3300 v.Chr.) droeg men graag sieraden met edelstenen. Voor de Egyptenaren was vooral de kleur belangrijk. Men geloofde dat de topaas zijn goudgele kleur kreeg van zonnegod Ra. Topaas zou vooral tegen nachtelijke boze geesten beschermen.

De oude Grieken (ca. 800-250 v.Chr.) geloofden dat topaas kracht gaf en hen onzichtbaar zou maken voor vijanden.

Diverse kleuren gefacetteerde topaas (foto: Michelle Jo/Wikipedia)De oude Romeinen (ca. 750 v.Chr.-450 n.Chr.) droegen graag zegelringen van topaas. De Romeinse wetenschapper Plinius de Oudere (23-79 n.Chr.) vermeldde dat de topaas genoemd is naar het eiland Topazos in de Rode Zee. Plinius: "De topaas staat in hoog aanzien, vooral de groenachtig gekleurde soort". Deze kleuraanduiding lijkt echter meer op olivijn te wijzen, vooral als je bedenkt dat dit eiland vindplaats was van eersteklas olivijn.

De Duitse mystica Hildegard van Bingen (1098-1179) heeft veel te vertellen over topaas; helaas bedoelde zij de olivijn of peridoot (olivijn van edelsteenkwaliteit).

Tot diep in de Middeleeuwen werd met topaas in feite olivijn bedoeld. Sterker nog, de naam topaas werd gebruikt voor praktisch alle transparante gele en geelachtige stenen. Behalve de olivijn waren dat ook gele saffier, beril, apatiet en wellicht ook nog andere edelstenen.
Pas vanaf de eerste helft van de 18e eeuw wordt de naam topaas voor slechts één mineraal gebruikt.

In Europa tijdens de Renaissance (13e tot de 16e eeuw) geloofde men dat topaas magie kon afweren en vervloekingen breken. Topaas zou ook fysieke en geestelijke disbalans, zoals jaloezie en woede kunnen, verdrijven.

De Fransman Jean Baptiste Tavernier (1605-1689), baron van Aubonne, was juwelier en reisde overal naar toe waar hij handel vermoedde. We kennen hem omdat hij een reisjournaal bijhield over zijn zes reizen in Azië. Hij vertelt dat de topaas gevonden wordt in Ceylon (het huidige Sri Lanka) en Birma. In India ontmoet hij de grootmogol en beschrijft diens troon, waarin grote topazen zijn gezet. Uiteraard heeft Tavernier veel kostbare stenen uit Azië meegenomen. Vooral diamanten, maar ook topazen, die tot zijn verbazing in Birma als 'gele robijn' werden verkocht.

Kroon van de Spaanse koningin Isabella II met goudtopaas en diamant (bron: daniel-s-crowns.blogspot.com)In de tijd dat Brazilië onder de Portugese kroon viel (ca. 1500-1822), werden alle bijzondere vondsten naar het moederland afgevoerd. Zo kwam in 1740 een ruwe topaas van 1680 karaat in het bezit van Maria I van Bragança (1734-1816), koningin van Portugal. Deze steen is onbewerkt in de kroon van haar zoon koning Johan VI (1767-1826) gezet. Men veronderstelde dat het de grootste diamant ooit gevonden was. Deze topaas staat nu bekend als de Braganza Diamant.

In Duitsland werden vroeger prachtige lichtgele topaaskristallen gewonnen in Saksen; de mijnen zijn er nu uitgeput. Deze kristallen zijn verwerkt in de kroonjuwelen van de Poolse koning August II de Sterke (1670-1733). Ze zijn tegenwoordig te bewonderen in het museum Grünes Gewölbe in Dresden. Saksische topazen zijn ook verwerkt in de Engelse koningskroon.

De Spaanse koningin Isabella II (1830-1904) schonk de kerk twee votiefkronen, die helemaal bedekt zijn met topazen. Dit uit dank dat haar leven gespaard was bij een aanslag. Het plaatje toont een van haar kronen, versierd met goudtopaas en diamant.

Topaas en gezondheid

Spiritueel

* Witte topaas hoort bij hartchakra en kruinchakra; goudtopaas hoort bij zonnevlecht en heiligbeenchakra; roze topaas hoort bij navelchakra en heiligbeenchakra; blauwe topaas hoort bij de chakra's van keel, voorhoofd en kruin.
Blauwe topaas op voorhoofdchakra en goudtopaas op de zonnevlecht hebben samen een stimulerende werking op de energiehuishouding.
* De topaas biedt een krachtige bescherming tegen zwarte magie en kan je in geval van nood 'onzichtbaar' maken. Hij zal zijn drager aan het oog van belagers onttrekken.
* Topaas is inspirerend. Een fijne steen om te dragen als je inspiratie of nieuwe ideeën nodig hebt.
* Topaas geeft inzicht in de kosmos, in hoe de universele wetten van de kosmos werken. De wetten werken zowel in het groot als in het klein, zoals verwoord in de alchemistische spreuk 'zo boven zo beneden, zo beneden zo boven'.
* Topaas laat je zien dat liefde de bindende kracht in ons universum is.
* Topaas helpt je bij helder denken en formuleren, en daardoor ook helder te communiceren.
* Mediteren met (blauwe) topaas geeft toegang tot het universeel bewustzijn.

Mentaal

* Topaas maakt rationeel en pragmatisch.
* Topaas geeft inzicht in hoe mentale blokkades ontstaan zijn, en lost deze op.
* Topaas geeft focus en concentratie.
* Topaas, en vooral goudtopaas, geeft een zonnig humeur. Het mineraal helpt je een goed humeur te houden bij gebrek aan slaap en voedsel. Het geeft ook uithoudingsvermogen.
* Zit je in een overgangssituatie, bijvoorbeeld bij verlies van werk of geliefden, bij verhuizing of scheiding? Topaas helpt je sneller wennen aan de nieuwe situatie. Daardoor kun je sneller in een nieuw ritme komen.

Emotioneel

* Topaas beschermt tegen grote schommelingen in je stemming.
* Topaas verlicht stress en het gevoel van onder druk staan. Het mineraal helpt je te ontspannen in stressvolle situaties. Vooral de blauwe topaas kan hier zeer waardevol zijn.
* Angsten en fobieën verminderen met topaas. Vooral de goudtopaas helpt goed bij angsten.
* De topaas is een grote steun voor twijfelaars of mensen die zich gemakkelijk door anderen laten beïnvloeden. Ze kunnen dan toch aan eigen ideeën en dingen vasthouden.

Fysiek

* Topaas is goed voor de zintuigen, verbetert gezicht, gehoor, smaak, reuk en gevoel.
* Een topaas, vooral goudtopaas, onder je hoofdkussen bevordert een goede nachtrust. De steen beschermt tegen onrustige dromen en slaapwandelen.
* Topaas, vooral blauwe topaas, helpt tegen keelpijn, keelontsteking en andere keelklachten. Helpt ook tegen aften en cariës.
* Vooral de blauwe topaas zorgt voor een betere eetlust en meer smaak aan voedsel. Na ziekte of bij uitputting is het verstandig om topaas te dragen voor een sneller fysiek herstel.
* Topaas ontspant de zenuwen en verlicht zenuwpijnen.
* Spierspanning, vooral in nek en schouders, neemt af door het dragen van topaas.
* Vooral bij achterhoofdpijn is topaas een fijne steen om te dragen
Ruwe witte topaas hanger * Topaas reinigt en versterkt de lever. Door het dragen van topaas wordt een kouwelijk iemand warmbloediger.
* Topaas stimuleert de doorbloeding, dankzij een versterkende werking op het hart, en geeft zo meer energie en zin in het leven. Topaas werkt positief op de verhoudingen tussen rode en witte bloedlichaampjes en bloedplaatjes in het bloed. Hierdoor heeft topaas een positieve invloed op trombose, de bloeddruk en de bloedsomloop. Topaas versterkt de vaatwanden en helpt tegen aambeien.
* Topaas verbetert het immuunsysteem dankzij de krachtiger bloedsomloop.
* Door het dragen van topaas, vooral goudtopaas, wordt de alvleesklier gestimuleerd. Dit helpt bij diabetes.
* Lijd je aan diabetes en heb je open wonden? Het dragen van topaas kan helpen de wonden te sluiten.
* Als silicaat heeft topaas een reinigende werking op de huid. Huiduitslag, rode vlekken, eczeem en andere huidkwalen verminderen.

Symbolen

De topaas hoort bij de sterrenbeelden Tweelingen en Boogschutter.
De rune die bij de topaas hoort, is de Pada.
De P (Pada = Kans, onzekerheid, spel, gok; vermaak, gezelligheid) staat voor de onzekerheden die ieder mens meemaakt tijdens het leven. Het gaat er vooral om hoe je die tegemoet treedt. De topaas helpt je om dat met geheven hoofd te doen, en er het beste uit te halen.

Fysische eigenschappen topaas

Topaas is een silicaat. Zuivere topaas is transparant en waterhelder. Het mineraal krijgt zijn kleuren door ingesloten sporen van andere elementen of mineralen.
IJzer (Fe) maakt blauw (bij geringe sporen) of rood (bij iets meer sporen); vanadium (V) maakt roze; chroom (Cr) maakt geel; mangaan maakt (Mn) bruin; en fosfor (P) maakt goudgeel.

Natuurlijke blauwe topaas is bleekblauw. Donkerder blauw wordt verkregen door topazen bloot te stellen aan bestraling en verhitting.
Een helder roze topaas komt van nature zeer weinig voor. De steen heeft deze kleur meestal te danken aan verhitting of bestraling.

Trommelstenen van blauwe topaasEen ruwe topaas is te herkennen aan zijn verticale streeppatroon. De steen kan, net als barnsteen en bergkristal, elektrisch geladen worden en stofjes aantrekken.

Samenstelling: Al₂SiO₄(OH,F)₂ + Fe, V, Cr, Mn, P
Hardheid: 8
Glans: glasglans
Transparantie: doorzichtig, doorschijnend
Breuk: schelpvormig, ruw
Splijtbaarheid: perfect
Dichtheid: 3,55
Kristalstelsel: rombisch

Weblinks

• De Nederlandse Wikipedia over topaas en de Engelse Wikipedia over topaas bieden summiere informatie.
• Veel mineralogische data van topaas vind je op de Engelstalige mineralenwebsites Webmineral en Mindat.
• Prachtige fot's kun je vinden in de Mindat-fotogalerij van topaas in zijn vele verschijningsvormen vind je bij Mindat.
• Ook in het Online Mineralenmuseum van de Amerikaan John Betts staan fraaie foto's van topaas. John Betts toont echter ook foto's van topazoliet. Dit geen topaas, maar een soort granaat.