Steen van de maand Peridoot

Wat is peridoot?

Peridoot trommelsteenPeridoot is een variëteit van het mineraal olivijn en heeft edelsteenkwaliteit. Vanwege zijn mooie groene kleur is het al eeuwen een geliefde edelsteen. Daardoor is de naam peridoot bekender geworden dan olivijn zelf. Soms wordt zelfs de niet-edelsteenkwaliteit olivijn ook peridoot genoemd.

Olivijn is een van de meest voorkomende mineralen in de aardkorst en aardmantel. Het is ontstaan in de aardmantel, onder hoge druk en temperatuur. Peridoot daarentegen is zeldzaam.

Peridoot is een van de weinige edelstenen die zo diep in de aarde is ontstaan. Tijdens de reis vanuit het binnenste van de aarde naar boven verliest het gemakkelijk zijn edelsteenkwaliteit. Het verweert en verliest zijn transparantie, kleur en glans – en daarmee ook zijn schoonheid.

Typerende kleur zijn grasgroen, lichtgroen en geelgroen. Vaak is het transparant.
Olivijn echter kan alle tinten groen hebben, van lichtgroen tot olijfgroen en donkergroen, en kan zelfs bruinig zijn. Het is vaak ondoorzichtig tot doorzichtig.

Olivijn is op veel plekken in de kosmos aangetroffen, in de stofstaarten van kometen en rond jonge sterren, en ook in meteorieten, op de maan en op Mars.

Blok basalt met grote olivijn kristallen (foto: Chmee2 / Wikimedia Commons)In de basaltblokken waarmee onze dijken beschoeid zijn, zie je soms piepkleine stukjes geelgroene olivijn. Dit komt doordat basalt net als olivijn diep onder de aardkorst is ontstaan.

De meeste olivijn-erts komt uit Noorwegen. Het erts is economisch belangrijk en kent vele toepassingen. Verreweg het meeste wordt gebruikt in de glasindustrie en in de metaalindustrie, voor metaalgieterijen en om ijzererts te ontdoen van slakken. Van olivijn worden ook slijpstenen gemaakt. Verpulverde olivijn wordt gebruikt om gevels te reinigen, in plaats van zandstralen.

Je kunt tegenwoordig mooie hangers en oorbellen met frisgroene peridoot kopen.

Peridoot is de nationale steen van Egypte.

Andere namen voor de peridoot zijn peridot, chrysoliet en hawaiiet.

In de edelsteentherapie wordt peridoot vooral gebruikt voor rugklachten en verhardingen in weefsels (niet voor tumoren).

Herkomst van de naam

Hanger met gefacetteerde peridootDe oorsprong van de historische naam peridoot is onzeker. De meest waarschijnlijke herkomst is Arabisch faridat ('edelsteen').
Er zijn ook andere verklaringen geopperd. Wellicht is de naam ontleend aan Grieks peri ('door') en dotèr ('gever'), en betekent peridoot dus 'doorgever'. Dit naar aanleiding van zijn vlakkenrijkdom en transparantie.

Olivijn is genoemd naar de kleur van de olijfboom, van Duits Olive ('olijf').

Chrysoliet komt van Grieks chrysos ('goud') en lithos ('steen'), dus 'goudkleurige steen', een oude benaming voor groene stenen.

Hawaiiet is genoemd naar zijn vindplaats Hawaii.

Peridoot door de eeuwen heen

Peridoot werd al voor het begin van onze jaartelling als edelsteen gewaardeerd door de oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen. Door de kleur en transparantie werd peridoot regelmatig voor smaragd aangezien.

De oude Egyptenaren geloofden dat peridoot door de ontploffing van een ster naar de aarde is geslingerd. Zij associeerden peridoot met licht en noemden het de 'edelsteen van de zon'. Gezet in goud zou peridoot zijn eigenaar beschermen tegen de 'verschrikkingen van de nacht'.

Een van de belangrijkste vindplaatsen van peridoot in de oudheid was een eiland in de Rode Zee, dat in de 2e eeuw v.Chr. Ophiodes (Slangeneiland) heette. Tegenwoordig heet het Zabargad (of Zebirget). Hier waren vanaf ongeveer 300 v.Chr. peridootmijnen. Deze plek stond toen al zeker twee eeuwen bekend als vindplaats van groene edelstenen.

Romeinse peridoot ringsteen met hoofd slapende Medusa, 1,8 cm (foto: The Met, New York)Sommige historici geloven dat de befaamde verzameling smaragden van Cleopatra (69-30 v.Chr.) waarschijnlijk een verzameling peridoot uit dit eiland was.

De oude Grieken en Romeinen kenden dit eiland onder de latere naam Topazos, naar de groene edelstenen die hier gevonden werden. De Romeinse wetenschapper Plinius (23-79 n.Chr.) vertelt dat dit eiland mooie kristallen leverde. De Romeinen noemden de peridoot 'avondsmaragd', omdat de steen zo mooi groen in lamplicht fonkelt.

Pas aan het begin van de 19e eeuw stelden onderzoekers vast dat met Topazos het eiland Zabargad voor de kust van Egypte bedoeld werd.

In de 3e en 4e eeuw gebruikten de Romeinen peridoot voor cameo's en intaglio's, die in ringen en hangers gezet werden. Vaker werden daarvoor echter andere groene stenen gebruikt, waarschijnlijk wegens een betere beschikbaarheid.

Kruisvaarders in de 12e en 13e eeuw namen peridoot uit het oosten mee naar Europa. In de Middeleeuwen werd peridoot meestal gebruikt voor de versiering van kerkelijke attributen, zoals monstransen, crucifixen, kandelaars en kelken.

Het was toen nog moeilijk om het verschil tussen smaragd en peridoot te zien. Veel peridoot werd dan ook als smaragd verkocht.
Zo is in de kathedraal van Keulen de zogenaamde Dreikönigenschrein te bewonderen, de grootste reliekschrijn in de westerse wereld. Deze grote vergulde kist met de botten van de Drie Koningen is versierd met veel edelstenen, waaronder prachtige smaragdgroene 200 karaats peridoots. Deze zijn eeuwenlang voor smaragd gehouden.

Armbanden van peridoot steentjesDe naam chrysoliet werd in de Middeleeuwen gebruikt voor tal van groengele tot groene stenen. Daardoor weten we helaas nu niet altijd met zekerheid of de chrysoliet van toen in feite een peridoot was.

Wanneer de Duitse mystica Hildegard van Bingen (1098-1179) schreef over de helende werking van chrysoliet, weten we dat zij wel degelijk peridoot bedoelde. Zij kende de olivijn die toentertijd in de Eifel en Bohemen gevonden werd.
Deze steen zou onder andere koorts verlagen. Haar recept: drink verwarmde wijn waar tijdens het verwarmen een chrysoliet boven gehouden is. Houd de steen vervolgens een uurtje in de mond. Vanwege kleur en samenstelling zou deze 'chrysoliet' ook goed helpen bij pijn in hart en lever en andere plekken in het lijf. Leg de steen op de zere plek op de blote huid.

In het Ottomaanse rijk (1300-1918) was men dol op allerlei edelstenen. De gouden troon in het voormalig Topkapi-paleis (1453-1923) in Istanbul – dat nu dienst doet als museum – is bezet met 955 cabochons van peridoot.

In de Baroktijd (17e eeuw en eerste helft 18e eeuw) werd peridoot beschouwd als liefdessteen.

In Rusland zijn geslepen peridoots gevonden afkomstig uit een meteoriet die in 1749 in Oost-Siberië was ingeslagen.
De Russische edelsmid Peter Carl Fabergé (1846-1920) gebruikte ook regelmatig peridoot in zijn befaamde Eieren en andere sieraden.

De Duitse mineraloog Abraham Gottlob Werner was in 1790 de eerste die de olivijn beschreef. Hij gaf dat mineraal ook zijn naam, naar de kleur van olijven.

Peridoot trommelstenenDe oude peridootmijnen van Zebirget zijn rond 1900 herontdekt en nog een halve eeuw uitgebaat.

In Scandinavië werd en wordt ruwe olivijn vaak gebruikt in sauna's om de ruimte te verwarmen. Olivijn is goed bestand tegen regelmatig opwarmen en afkoelen.

Olivijn verweert als het aan de buitenlucht wordt blootgesteld en neemt daarbij CO₂ op. Daarom wordt verpulverde olivijn wel genoemd als methode om het CO₂-gehalte in de atmosfeer te verminderen, en zo de mondiale opwarming te bestrijden.

De grootste gefacetteerde peridoot is te bewonderen in het Smithsonian Museum in Washington, hoofdstad van de Verenigde Staten. Deze mooie steen is 310 karaat (62 gram) en is afkomstig uit Zebirget.

In het Natural History Museum in de Engelse hoofdstad Londen ligt een peridoot kristal van 378,7 karaat (75,74 gram). Deze peridoot meet ruim 4,5 bij 3,5 cm.

Peridoot voor je gezondheid

In onderstaande lijst wordt steeds peridoot genoemd. Voor peridoot kun je ook groene olivijn lezen.

Spiritueel

* De peridoot hoort vanwege de groene kleur bij het hartchakra. Leg de steen op het voorhoofd voor vergroten van je intuïtie, of op het hart voor een diepere meditatie.
* Peridoot regelmatig op het voorhoofd leggen versterkt je Derde Oog en helderziendheid.
* Peridoot helpt je het heft in handen te nemen en je eigen leven te bepalen.
* Peridoot helpt treurnis en rouw sneller te verwerken.

Mentaal

Hangertje met ruwe peridoot* Peridoot heeft met zijn frisse groene kleur een verjongende en vitaliserende werking op de geest.
* Draag peridoot als oorbellen of als hangertje op de thymus voor een helderder hoofd en snellere reacties.

Emotioneel

* Voor mensen die graag assertiever willen worden, vaker '"nee" willen zeggen, kan een peridoot hangertje op het keelchakra een oplossing zijn.
* Heftige emoties als opgekropte woede, ergernis en frustraties verminderen door het dragen van peridoot.
* Heb je last van heimwee, of denk je steeds met heimwee terug aan vroeger? Dan kun je baat hebben bij het regelmatig dragen van een peridoot hangertje. Dat helpt om in het hier en nu te zijn en hiervan ook te genieten.
* Negatieve gevoelens zoals nijd en jaloezie, en overgevoelig of juist ongevoelig reageren op andermans emoties verminderen door het dragen van peridoot.

Fysiek

* Als je snel last hebt van opkomende hoofdpijn door scherp licht, kun je eens proberen om een kwartier met een peridootje op elk oog te liggen.
* Peridoot heeft een verjongende en vitaliserende werking op de huid. Heb je last van acné, pukkeltjes, een schrale of schilferige of juist vette huid? Probeer dan eens peridoot-olie, bij voorkeur in combinatie met regelmatig een glaasje water met een paar druppels peridoot-elixer. Deze behandeling helpt ook bij een koortslip en andere vormen van herpes (gordelroos).
* Wratten in hun beginstadium kunnen verdwijnen als je ze regelmatig met peridoot-olie insmeert.
Hangertje met gefacetteerde peridoot * Heb je last van brokkelige, brosse of splijtende nagels? Was je handen dan regelmatig met peridoot-water en smeer de nagels regelmatig in met peridoot-olie.
* Bij ongewenste haaruitval, dunner wordend haar en broos haar kan peridoot een oplossing zijn. Gebruik peridoot-water om je haar na het wassen mee uit te spoelen.
* Je kunt knobbels of verhardingen in weefsels (die geen tumor zijn) bestrijden door insmeren met peridoot-olie. Dit soort knobbels wil nog wel eens voorkomen in borsten. Draag dan ook een peridoot hangertje op je hart.
* Peridoot helpt bij schimmelinfecties zoals spruw en candida, en ook bij allerlei parasieten.
* Peridoot heeft een positieve invloed op het immuunsysteem bij griep en andere infectieziekten. Draag daarbij een hangertje op de thymus.
* Peridoot is een van onze meest gebruikte stenen tegen rugpijn. Deze steen pakt een zeer ruim scala aan rugpijnen aan – van rugpijn door een beklemde zenuw (hernia) tot rugpijn door geestelijke of fysieke overbelasting (werken in een verkeerde houding).
* Peridoot werkt bijzonder goed op alle aandoeningen van het zenuwstelsel. Voorbeelden: zenuwpijn door RSI, aangezichtsverlamming.
* Peridoot is waarschijnlijk de meest effectieve steen tegen de ziekte van Lyme.
* Nervositeit in combinatie met klachten als verhoogde hartslag, buikpijn of misselijkheid? Met een peridoot trommelsteentje of handsteen spelen kan wonderen verrichten.
* Van plan om een ontgiftingskuur te doen? Een weekje peridoot-elixer gebruiken kan dan de lever en de gal goed ondersteunen.
* Peridoot stimuleert de stofwisseling en de opname van vitaminen uit voeding.

Runen bij peridoot

De rune die bij peridoot hoort, is de joker het runeteken zonder rune.

De peridoot is breed inzetbaar, ondersteunt regeneratie, herstel en verwerking van zowel het lichaam als de geest.

Sterrenbeelden

De peridoot hoort bij de sterrenbeelden Vissen, Stier, Kreeft, Leeuw, Maagd, Weegschaal, Schorpioen en Steenbok.

Fysische eigenschappen peridoot

Peridoot en olivijn zijn leden van een grotere familie, de olivijngroep. Dit is een zogenoemde mengkristallenreeks. De groep bestaat uit silicaten met uiteenlopende hoeveelheden magnesium (Mg) en ijzer (Fe). De reeks loopt van fosteriet (magnesium-rijk) naar fayaliet (ijzer-rijk). Peridoot zit precies in het midden van de reeks.

Olivijn kan samen met andere mineralen gesteentes vormen. Dan krijg je bijvoorbeeld duniet en peridotiet, afhankelijk van hoeveel olivijn erin zit.

Armband van peridoot kogeltjesDe groene kleur wordt veroorzaakt door het ijzer in het kristalrooster. De ijzer-rijke olivijn kan door oxidatie van het ijzer roestrood tot bruin verkleuren.

De typisch grasgroene kleur van peridoot wordt veroorzaakt door 12-15% ijzer, met sporen nikkel en soms chroom in het kristalrooster.

Samenstelling: (Mg,Fe)₂SiO₄ (+ Ni, Cr)
Hardheid: 6,5 - 7, bros
Glans: glasglans, vetglans
Transparantie: transparant tot, doorschijnend
Breuk: conchoïdaal (schelpvormig)
Splijtbaarheid: perfect
Dichtheid: 3,20 - 3,48
Kristalstelsel: rombisch

Weblinks

• De Engelstalige Wikipedia behandelt de peridoot uitgebreid, en behandelt ook de olivijn.
• De Engelstalige mineralenwebsite Mindat geeft uitgebreide mineralogische informatie over peridoot en zijn vindplaatsen.
• Bij Mindat vind je ook veel prachtige foto's van peridoot.
• Het online mineralenmuseum van de Amerikaan John Betts biedt een ruime selectie peridoot foto's, gepresenteerd als variëteit van fosteriet.