Dioptaas: kenmerken en werking

Ruwe dioptaas uit Congo-Brazzaville

De dioptaas is een tamelijk onbekend en zeldzaam mineraal. Dioptaas kristallen zijn doorzichtig tot transparant. Ze hebben mooie groene en soms blauwgroene kleuren.

Het is een kopererts en wordt vaak gevonden in woestijnachtige gebieden, maar ook de Democratische Republiek Congo is een belangrijke vindplaats.

Andere namen voor dioptaas zijn achiriet, dioptasiet en kirgisiet.

Dioptaas lijkt sterk op smaragd, maar is er helemaal niet mee verwant. De chemische samenstelling is anders, en dioptaas is veel zachter dan smaragd.
Desondanks worden prachtige smaragdgroene dioptaaskristallen herhaaldelijk op de markt aangeboden als smaragd onder namen als kopersmaragd, kongosmaragd en skytische smaragd.

Het is de nationale steen van de Democratische Republiek Congo.

Wegens de geringe hardheid is het mineraal niet zo geschikt om als edelsteen in sieraden te verwerken. Bovendien kunnen de kristallen donkerder en minder doorzichtig worden bij het slijpen. Dioptaas wordt daarom maar zelden gefacetteerd en verwerkt als edelsteen. Tegenwoordig worden de mooie dioptaaskristallen vaak verhandeld als verzamelstukken.

Dioptaas wordt in de iconografie gebruikt als groen pigment. Omdat het kostbaar is, wordt het vooral gebruikt als toplaag op andere groene pigmenten. Dioptaasverf is transparant en kleurvast, en geeft meer diepte aan het groen.

In de edelsteentherapie wordt dioptaas veel gebruikt bij oogklachten en bij hartklachten. Dioptaas geeft kracht om door te zetten onder moeilijke omstandigheden.

Herkomst van de naam

Ruwe dioptaas uit Arizona. Formaat: 8x5,4x5 cm (foto Rob Lavinski/irocks.com via Wikimedia Commons)De naam dioptaas komt van Grieks dia (‘door’) en optos (‘zichtbaar’). De naam is gekozen omdat de kristallen vaak prachtig doorzichtig zijn.

De alternatieve naam achiriet of ashiriet is een vernoeming naar de rijke koopman Ashir Zaripov die dit kopererts meebracht uit Kirgizië.

Kirgisiet is afgeleid van de plaats van herkomst, Kirgizië.

Kopersmaragd is een verwijzing naar zijn chemische samenstelling met koper, en naar zijn briljant groene kleur die aan smaragd doet denken.

Uiteraard verwijst de naam kongosmaragd naar zijn vindplaats, de Democratische Republiek Congo (DRC) of ook wel Kongo, voorheen Zaïre.

De naam skytische smaragd verwijst naar het historische Skytië, een groot deel van de Euraziatische steppe. Kirgizië en Kazachstan liggen in dit gebied.

Dioptaas door de eeuwen heen

Noah, beeldje uit Ain Ghazal, bij Amman, Jordanië (foto: Osama Shukir Muhammed Amin FRCP(Glasg)/Wikimedia)Waarschijnlijk stamt de oudste vondst met dioptaas uit de jonge steentijd (neolithicum, circa 11.000-3000 v.Chr.). Het gaat om een drietal kalkstenen beeldjes uit 7200 v.Chr., gevonden in Ain Ghazal, een archeologische vindplaats in de stad Amman, Jordanië.
De beeldjes worden Micah, Heifa en Noah genoemd. Micah en Noah zijn in het British Museum te bewonderen. Ze hebben witte ogen van klei, omrand met groene dioptaas, en pupillen van zwarte bitumen. (zie bijgaande afbeelding)

De mijn Altyn-Tyube ('Gouden Heuvel' in het Kazachs), tegenwoordig in Kazachstan gelegen, is al sinds de bronstijd (circa 3000-800 v.Chr.) leverancier van kopererts. Deze mijn is de eerste vindplaats van dioptaas. De belangrijkste koperertsen waren cupriet en malachiet.

De Romeinse schrijver/wetenschapper Plinius de Oude (23-79) schrijft in zijn encyclopedie ‘Naturalis Historia’ over de steen chalco-smaragdus (‘kopersmaragd’), en over een zuil van pseudo-smaragdus (‘pseudosmaragd’), beide afkomstig van Cyprus. Dit zou dioptaas kunnen zijn, maar dat is helaas zeer moeilijk te achterhalen.

De Oostenrijkse mijningenieur Benedict Franz Johann Hermann (1755-1815) stelde vast dat dit mineraal rond 1785 was ontdekt door mijnwerkers van de Altyn-Tyube-kopermijn in Kirgizië. Zij meenden dat ze een rijke smaragd-ader hadden gevonden. Ene majoor Bogdanow nam stenen mee naar Moskou voor analyse.

De Zweedse mineraloog Johann Jacob Ferber (1743-1790) liet eveneens materiaal uit deze kopermijn naar Moskou sturen voor nadere analyse. Ook hij meende dat het smaragd was, hoewel het misschien ook wel fluoriet zou kunnen zijn, vermoedde hij.

Bij die analyse in Moskou bleek al snel dat de hardheid van dioptaas aanmerkelijk minder is dan die van smaragd. Het ging dus niet om een smaragd, maar om een ander kristal.

Dioptaas uit Namibië. De kristallen zijn ruim 1 cm groot (foto: Rob Lavinski/irocks.com via Wikimedia Commons)De Franse mineraloog Jean-Claude Delamétherie (1743-1817) zag het aan voor een variëteit van smaragd. Hij noemde het in 1793 émeraudien, naar Frans émeraud, ‘smaragd’.

De Franse mineraloog René Just Hauy (1743-1822) stelde echter in 1797 vast dat het een totaal nieuw mineraal was en gaf het de naam dioptaas, verwijzend naar de zeer heldere en doorzichtige kristallen, met daarin zichtbare interne splijtvlakken.

Ook de Oostenrijker Hermann wist na de analyse in Moskou dat zijn specimens uit de Altyn-Tyube-kopermijn een nieuw kopermineraal waren. Hij gaf deze in 1802 de naam ashiriet of achiriet, naar de koopman Ashir Zaripov die het mineraal aan het eind van de 18e eeuw had meegenomen uit Kirgizië. Helaas voor hem was toen al de naam dioptaas ingeburgerd.

De Duitse mineralenverzamelaar en mineraloog Friedrich August Treutler (1766-1819) stelde nog de naam kirgisiet voor, naar land van herkomst. Hij was in de veronderstelling dat het hier weer om een nieuw mineraal ging. Toen bleek dat het dioptaas was, werd de naam kirgisiet weer afgeserveerd.

Pavel Petrovitsj Bazhov (1879-1950), een bekende Russische schrijver, gebruikte de naam kopersmaragd in zijn sprookjesboeken, vooral in 'De Meesteres van de Koperberg en andere verhalen'. Daar veranderen de groengekleurde stenen in de ogen van de zwarte katten van de Meesteres, als haar tegenstander in het verhaal zich gemeen gedraagt tegenover zijn metgezellen.

Dioptaas en gezondheid

Spiritueel

* Als groen kristal heeft dioptaas vooral affiniteit met hartchakra, thymus en keelchakra. Via het energetisch punt thymus ondersteunt de dioptaas het immuunsysteem.
* Regelmatig mediteren met dioptaas op het voorhoofdchakra laat je fantasie, creativiteit en spiritualiteit groeien.
* Dioptaas is de Steen van de Balans: op het hart gelegd tijdens de meditatie helpt dioptaas je in balans te komen en te blijven. Prettig als je geestelijk snel van slag bent. Dioptaas helpt je rust en kalmte te bewaren.
* De dioptaas is een magneet voor rijkdom en voorspoed in al hun facetten. Hij wordt daarom ook wel de Steen van Overvloed genoemd. Draag een sieraad met dioptaas om rijkdom en geluk aan te trekken, je fantasie ruim baan te geven en kracht te krijgen om je dromen te volgen.

Mentaal

Dioptaas kristallen uit Congo-Brazzaville (foto: Rob Lavinsky/irocks.com via Wikimedia Commons)* Dioptaas helpt je om dagdromen heldere vorm te geven, en geeft je kracht om je dromen in daad om te zetten.
* Dioptaas maakt zelfbewust en geeft kracht. Dit maakt dioptaas een goede steen om te dragen als je vaak gepest wordt. Dioptaas geeft je vertrouwen om door te gaan en geeft hoop op een voorspoediger toekomst.
* Dioptaas maakt je realistisch en pragmatisch in je ideeën en oplossingen.
* Als groene steen vitaliseert de dioptaas zowel geestelijk als lichamelijk. Het dragen van dioptaas helpt je om je minder moe te voelen. Bevordert ook om geconcentreerd te blijven bij geestelijke inspanningen.
* Heb je vaak last van keuzestress? Dan is dioptaas de steen voor jou. Hij helpt je knopen door te hakken.
* Bij zware en chronische ziekten geeft dioptaas wilskracht om te genezen. Dioptaas is daarom een belangrijke heelsteen bij ziektes waarbij de levenswil belangrijk is.
* Ook bij vermoeidheid en gevoelens van malaise geeft dioptaas je de energie om toch door te gaan. Daarom is dioptaas een goede steen om te dragen in tijden van grote drukte en chaos.

Emotioneel

* Dioptaas maakt je evenwichtig(er). Heb je last van emotionele uitbarstingen? De dioptaas helpt je om emoties beter in balans te houden.
* Dioptaas is een uitkomst voor wie in najaar en winter last heeft van somberheid en depressie. De steen geeft hoop, doorzettingsvermogen en kracht om door te gaan.
* Dioptaas helpt ook bij rouwverwerking, het neemt de scherpe randjes weg en laat de mooie herinneringen juist beter tot hun recht komen.
* Dioptaas laat je zien dat je alleen kunt helen en groeien door los te laten. Dat is belangrijk bij verbroken relaties en verwerking van verlies.

Fysiek

* Dioptaas versterkt het hart en ondersteunt bij een hoge bloeddruk. Ook helpt dioptaas bij de vorming van rode bloedlichaampjes.
* Dioptaas stimuleert (dankzij het kopergehalte) alle organen rond de zonnevlecht: maag, twaalfvingerige darm, lever en galblaas, alvleesklier en milt.
* Dioptaas ondersteunt de spijsvertering; vooral als je je snel overvol voelt, je misselijk voelt of een geïrriteerd maagdarmslijmvlies hebt. Draag dan een dioptaas totdat je klachten weer over zijn.
Dioptaas kristallen uit Altyn-Tyube, Kazachstan. Grootste kristal is 2,2 cm (foto via Fersman Mineralogical Museum)* De dioptaas stimuleert de werking van lever. Draag een dioptaas bij je als je een ontgiftingskuur doet.
* Een dioptaas op de keel harmoniseert de werking van de schildklier.
* Het dragen van dioptaas stimuleert ook de productie van insuline en glucagon door de alvleesklier.
* Als groene steen ondersteunt de dioptaas je afweer tegen bacteriëën en virussen.
* Bij sommige soorten allergie neemt de dioptaas de klachten weg, met name bij allergieën die door haartjes, veertjes of huidcellen getriggerd worden.
* Bij aandoeningen van de luchtwegen geeft dioptaas je meer lucht.
* Heb je vaak last van nachtelijke kuitkrampen of wandelende benen? Dan zou je een (enkelbandje met) dioptaas kunnen proberen.
* De dioptaas kan chronische hoofdpijnen en migraine enorm verlichten. Ook aanvallen van duizeligheid (ziekte van Méniêre) of oorsuizen kunnen enorm verminderen als je een dioptaas als sieraad om de nek of als trommelsteen in de broekzak draagt.
* Heldere dioptaas versterkt de ogen. Daarnaast heeft dioptaas een uitgesproken gunstige werking op allerlei oogaandoeningen, zoals ontstoken ooglid-randen (blefaritis), gerstekorrel (milia), oogontsteking (conjunctivitis), staar (cataract).
* Als je last hebt van hormonale stemmingswisselingen of premenstrueel syndroom (PMS), kan dioptaas verlichting brengen.
* Ontstekingen genezen sneller als je een sieraad met dioptaas draagt. Kleine ontstekinkjes bij alle soorten artritis (reumatoïde artritis, artritis psoriatica, axiale spondyloartritis enz.) kunnen door het dragen van dioptaas, in combinatie met dioptaas-olie, sterk verminderen of zelfs helemaal verdwijnen.
* Koper is een belangrijk sporenelement voor de vorming van bindweefsel. Daarom kan bij verslapt bindweefsel een hangertje van dioptaas, al dan niet in combinatie met dioptaas-olie, helpen om verdere verslapping te voorkomen.
* Het dragen van dioptaas kan helpen osteoporose te voorkomen.

Runen

De rune die bij de dioptaas hoort, is de Úrr.
De U (Úrr = Oeros) staat voor ongetemde kracht, kracht, groeikracht en uithoudingsvermogen.

Deze rune en dioptaas samen helpen je te laten zien wat je waard bent, en dat je goed bent zoals je bent.

Sterrenbeelden

De dioptaas hoort bij de sterrenbeelden Vis en Waterman.

<

Fysische eigenschappen dioptaas

Dioptaas kristallen uit Altyn-Tyube, Kazachstan (foto: Rob Lavinsky/irocks.com via Wikimedia Commons)Dioptaas is een waterhoudend kopersilicaat, net als chrysocolla.

Het mineraal dankt zijn kleuren aan ingesloten koper.

Samenstelling: Cu₆Si₆O₁₈ · 6H₂O
Hardheid: 5
Glans: glasglans
Transparantie: doorzichtig tot transparant
Breuk: schelpvormig
Splijtbaarheid: goed
Dichtheid: 3,82 - 3,35
Kristalstelsel: trigonaal

Weblinks

• De Nederlandse Wikipedia geeft weinig informatie over dioptaas. Meer tref je aan bij de Engelstalige Wiki onder de naam dioptase.
• De Engelstalige mineralenwebsite Mindat biedt veel mineralogische informatie over dioptaas. Ook toont Mindat een vermzaling foto's van dioptaas.
• Het online museum van de Amerikaan John Betts biedt een prachtig verzameling foto's van dioptaas uit verschillende locaties. Opvallend is dat de kleur groen nogal consistent smaragdgroen is: